Łódź nazywana jest miastem, które powstało nad rzekami. Wiele wieków temu na terenie dzisiejszej Łodzi rosły gęste lasy, przez które przepływały rzeki i strumienie. Wokół rzek powstawały osady, które później weszły w skład miasta Łodzi. Rzeko w okolicach miasta przyczyniły się do rozwoju rolnictwa, rzemieślnictwa i młynarstwa. W starożytności przez Łódź przepływało aż 19 rzek. Najbardziej znane z nich to Łódka i Jasień. Rzeki te odegrały ważną rolę w powstaniu Łodzi przemysłowej – ich wody były wykorzystywane do celów przemysłowych, pisze lodz-name.eu.
Z biegiem czasu, pod wpływem czynników antropogenicznych, niektóre rzeki Łodzi uległy znacznemu obniżeniu poziomu wody, stały się strumieniami lub zostały ukryte pod ziemią. W tym artykule zebraliśmy informacje o najsłynniejszych rzekach przepływających przez Łódź.
Ner
Rzeki przepływające w granicach administracyjnych miasta Łodzi należą do dorzeczy dwóch dużych europejskich rzek: Wisły i Odry.
Największą rzeką przepływającą przez Łódź jest Ner. Jest to prawy dopływ Warty, która z kolei jest dopływem Odry. Całkowita długość rzeki Ner wynosi 134 kilometry. Rzeka bierze swój początek w Łodzi i występuje w dwóch fragmentach – w południowo-wschodniej i południowo-zachodniej części miasta.
Długość pierwszego fragmentu to około 11 kilometrów, a drugiego – 11,5 kilometra.
Ner przepływa przez tereny gminy Brójce i Rzgów, następnie biegnie przez park im. 1 Maja, przecinając ulicę Zastawną. Rzeka płynie wzdłuż południowego skraju miasta przez Rudę Pabianicką, a także przez teren kilku dawnych wsi: Chocianowice, Charzew, Laskowice i Lublinek. Następnie Ner wpływa do miasta Konstantynowa Łódzkiego, dalej w kierunku Poddębic i Dąbia. Ujście Nery jest ujściem innej rzeki, znajdującej się we wsi Majdany. Tutaj Ner wpada do Warty.
Warto dodać, że na terenie parku im. 1 Maja znajduje się staw o powierzchni 11,4 ha. Ten zbiornik wodny jest znany jako Stawy Stefańskiego. Stanowi poszerzenie koryta rzeki Ner. Dawno, dawno temu staw był własnością prywatną – należał do przedsiębiorcy Stefańskiego, który otworzył tu restaurację i wypożyczalnię łódek. Miejsce to stało się ulubionym miejscem wypoczynku wielu łodzian.
Czy w Nerze są ryby? Tak, w rzece są ryby i raki. Jednak od początku XXI wieku wody rzeki były zbyt zanieczyszczone dla połowów, ponieważ do Neru wpadały ścieki. W 2000 roku jakość wody w Nerze znacznie się poprawiła dzięki urządzeniom oczyszczającym. Jednak to wciąż nie pozwalało na połów ryb.
Łódka
Rzeka Łódka jest prawdopodobnie jedną z najbardziej znanych rzek w Łodzi. Do XIX wieku rzeka nazywała się Starowiejska, miała też inną nazwę – Ostroga. Uważa się, że to właśnie nad brzegiem Łódki w XIII wieku powstała osada łódzka, która dała początek nowoczesnemu miastu Łódź.
W granicach administracyjnych miasta Łódka ma długość 15,6 km, z czego ponad 5 km przepływa pod ziemią. Dawniej Łódka była małą i kapryśną rzeką, która w czasie powodzi mogła wylewać z brzegów. Szerokość rzeki nie przekraczała 2 metrów, a przeciętna głębokość wynosiła zaledwie 30 centymetrów.
Przed gwałtownym rozwojem przemysłowym Łodzi w XIX wieku Łódka zapewniała łodzianom wodę i była źródłem energii dla kilku młynów wodnych. Źródła średniowiecznej Łódki znajdowały się w okolicach współczesnego osiedla Sikawa – tam żywiły ją liczne źródła. W XXI wieku źródła Łódki zaczynały się na przepuście drogowym pod ul. Brzezińską.
Warto zauważyć, że Łódka odegrała ważną rolę w czasie, gdy w Łodzi rozkwitał przemysł włókienniczy. W latach 20. XIX wieku w okolicy rzeki Łódki pojawiła się farbiarnia, mydlarnia, rzeźnia i browar. Później powstała tu fabryka włókiennicza Roberta Biedermanna. Łódzcy biznesmeni toczyli nawet między sobą spory o prawo do pobierania czystej wody z Łódki. Jak na przykład było to w przypadku przemysłowca Roberta Biedermanna i właściciela browaru Karola Anstadta.
Pod koniec XIX wieku słynny łódzki fabrykant żydowskiego pochodzenia Izrael Poznański zbudował nad rzeką swoje zakłady przemysłowe.
W wyniku wycinania lasów, osuszania bagien i gwałtownego obniżania się poziomu wód gruntowych, Łódka stała się bardziej podobna do strumienia niż do rzeki. Ponadto na przełomie XIX i XX wieku rzeka przekształciła się w kanał ściekowy. W latach 30-tych XX wieku część koryta rzeki została ukryta pod ziemią.
W XXI wieku trasa Łódki przepływała przez szereg łódzkich ulic, a także przez Park Ocalałych, Parki Staromiejski i Helenów, Park im. Józefa Piłsudskiego i leśny rezerwat przyrody „Polesie Konstantynowskie”. Ujście rzeki znajduje się w Konstantynowie Łódzkim. Tutaj Łódka wpada do Neru.
Jasień
Kolejną rzeką, która odegrała ważną rolę w powstaniu przemysłowego miasta Łodzi, jest Jasień. Rzeka ta przepływa niemal przez centrum Łodzi. Długość jej koryta w granicach administracyjnych miasta wynosi 12,6 km. Źródło rzeki znajduje się w okolicach Stoków. Wpada do rzeki Ner na wysokości 173 m n.p.m.
Jasień ma trzy dopływy: Olechówkę, Karolewkę i Lamus. W starożytności na rzece Jasień i jej dopływach działało 11 młynów wodnych. Dokładna data pojawienia się pierwszego młyna na tej rzece nie jest znana, ale badacze uważają, że był to koniec XIV wieku. Nad rzeką Jasień pojawiła się cała osada młynów, znana jako Księży Młyn.
W latach 20. XIX wieku wzdłuż brzegów rzeki Jasień wybudowano jedne z pierwszych w mieście fabryk – krochmalnia, bielnik, folusz i magiel. Pierwszymi przedsiębiorcami na tym terenie byli Krystian Wendisch i Tytus Kopisch. Później okolice nad rzeką Jasień upodobał sobie Ludwik Geyer, najbardziej wpływowy łódzki fabrykant pierwszej połowy XIX wieku. Tutaj zbudował swoje zakłady bawełniane.
Jednak najsłynniejszym przemysłowcem, który użytkował tereny nad rzeką Jasień, był Karol Scheibler, niemiecki fabrykant, który swoją działalność rozpoczął w Łodzi w latach 50. XIX wieku. Wybudował całą osadę fabryczną Księży Młyn wzdłuż rzeki Jasień. W skład osady wchodziły zakłady przędzalnicze, tkackie i przetwórcze, warsztaty, magazyny, budynki mieszkalne, szkoła i szpital dla robotników oraz inne obiekty infrastruktury.
Wykorzystanie wód rzeki do celów przemysłowych spowodowało, że rzeka przekształciła się w strumień o szerokości nieco ponad 2 metry i głębokości nie przekraczającej 40 centymetrów.
Olechówka
Rzeka Olechówka jest prawym dopływem wspomnianej rzeki Jasień. Pochodzi z rejonu Olechowa. Cały koryto rzeki znajduje się na terenie miasta Łodzi. Jego długość wynosi 12,5 km.
W przeciwieństwie do Łódki i Jasienia wody Olechówki nie były w minionych stuleciach wykorzystywane na potrzeby przemysłu miasta, dlatego rzeka jest dość czysta. Na Olechówce powstało cztery stawy. Jeden z nich, znany jako Stawy Jana, kolejny w Parku na Młynku. Stawy te pełnią ważną rolę rekreacyjną.
Olechówka ma również mały dopływ – Augustówkę.
Sokołówka
Sokołówka przepływa w północnej części miasta i jest lewym dopływem Bzury. Rzeka bierze swój początek od przepustu pod ulicą Strykowską. Ujście rzeki znajduje się poza granicami miasta we wsi Sokołówka – tam rzeka Sokołówka wpada do Bzury. Całkowita długość rzeki wynosi 13,3 km.
„Rzeka to skarb. Nawet nie zdajemy sobie sprawy, jak duży. W dolinie rzeki jest chłodne powietrze. Jeśli miasto nie ma rzeki, powinno traktować jak skarb inny ekosystem: pole, las” – mówił jeden z planistów miasta Łodzi.
Trudno się nie zgodzić z tym stwierdzeniem. Rzeka, czy to duża, czy jak strumień, jest prawdziwym skarbem dla miasta. Ważne jest, aby nie zanieczyszczać i nie wywierać nadmiernego wpływu antropogenicznego na rzeki. Wtedy z pewnością odwdzięczą Ci się chłodem w upalne letnie dni i malowniczym krajobrazem o każdej porze roku.
