Czasami nie trzeba wyjeżdżać daleko od swojej małej ojczyzny lub za granicę, aby zobaczyć coś wyjątkowego i ciekawego. Na terenie województwa łódzkiego znajduje się wiele zabytków architektury i przyrody oraz wspaniałych miejsc wypoczynku, które warto odwiedzić – podaje portal lodz-name.eu.
Jednym z najciekawszych miejsc przyrodniczych na terenie województwa są starożytne groty w Tomaszowie Mazowieckim. Przeczytaj poniższy artykuł, aby dowiedzieć się, co sprawia, że starożytne groty są wyjątkowe, ciekawe fakty na temat ich historii oraz powody, dla których powinieneś koniecznie odwiedzić to miejsce.
Skąd wzięły się złoża w Tomaszowie Mazowieckim?
Groty w Tomaszowie Mazowieckim to pozostałości po aktywnie działającej niegdyś kopalni – wydobywano tu piasek kwarcowy. Groty, które może zobaczyć współczesny zwiedzający, były prawdziwym odkryciem dokonanym podczas wykopalisk po zakończeniu prac górniczych w XVIII wieku.
Wykopaliska wykazały, że tutejsze skały piaskowcowe pochodzą z czasów starożytnych. Mają one prawie 100 milionów lat i pochodzą z ostatniego okresu ery mezozoicznej, tzw. „epoki kredowej”. Udało nam się również ustalić pochodzenie znacznych pokładów piasku kwarcowego – najprawdopodobniej powstały one pod wpływem regularnego napływu i odpływu wody morskiej do niecki Tomaszowskiej. Ten długotrwały proces doprowadził do odkrycia złóż piaskowca, a później powstała tu kopalnia, w której wydobywano cenne minerały.
O powstawaniu złoża szczegółowo pisał badacz Jerzy Sosnowski w przewodniku turystycznym „Niebieskie Źródła – Groty”, który ukazał się w 1995 roku. Badacz napisał, że na tym terenie osadzały się kiedyś zarówno skały morskie, jak i lądowe. Tak się złożyło, że pokłady piasku kwarcowego w niecce były tak grube, że osiągały 150 metrów grubości.
Pierwszymi odkrywcami złóż piaskowca byli miejscowi chłopi, którzy wydobywali piasek na potrzeby rolnictwa i gospodarstwa domowego. Skały były „dłubane” zwykłymi narzędziami – kopaczkami lub kilofami. Powstały piasek służył do posypywania podłóg w izbach, obejściach gospodarskich i do chodników przed domami, nie nadawał się jednak do celów budowlanych ze względu na dość specyficzną strukturę.
Kiedy piasek ze starożytnego złoża zaczął być wykorzystywany do celów przemysłowych?
Z czasem sława piasku kwarcowego rozeszła się daleko poza małe miasteczko. Miejscowi chłopi próbowali zarobić na złożu, więc sprzedawali piasek mieszkańcom sąsiedniego Tomaszowa. Tutaj również był on wykorzystywany, zazwyczaj do tych samych celów domowych. Czasami taki handel odbywał się na zasadzie wymiany.
Z czasem sława piasku kwarcowego rozeszła się daleko poza małe miasteczko. Miejscowi chłopi próbowali zarobić na złożu, więc sprzedawali piasek mieszkańcom sąsiedniego Tomaszowa. Tutaj również był on wykorzystywany, zazwyczaj do tych samych celów domowych. Czasami taki handel odbywał się na zasadzie wymiany.
Inny stosunek do złoża i jego pokładów ukształtował się w drugiej połowie XIX wieku, kiedy to zaczął się rozwijać przemysł szklarski. To właśnie wtedy na większą skalę zaczęto wydobywać miejscowy piasek, po tym jak odkryto, że zawiera on ponad 80 procent przezroczystego kwarcu. Pozostałe zanieczyszczenia zawarte w piasku w niewielkich ilościach były z powodzeniem oddzielane przez szklarzy.
W ten sposób piasek ze złoża zyskał wysoką ocenę szklarzy. W końcu powstał tu cały system: kopalinę wydobywano, ładowano na wozy zaprzężone w konie i wysyłano do huty szkła w sąsiednim Piotrkowie. Z czasem ilość pracy na złożu znacznie wzrosła, a zapotrzebowanie na piasek napływało aż ze stolicy, gdzie piasek kwarcowy dostarczano koleją.
Jednak po takim rozkwicie złoża doszło do tragicznego wydarzenia, które negatywnie wpłynęło na produkcję piasku w tym miejscu. Faktem jest, że kopalnie w tym miejscu były w większości kopane nieudolnie, a każde zejście górników głębiej w złoże narażało ich na wielkie niebezpieczeństwo. Cud się nie zdarzył, i pewnego razu z powodu zaniedbań kopalnia zawaliła się, zabijając człowieka.
Władze carskie zmuszone były wprowadzić zakaz wydobywania piasku w tym złożu i w ogóle w podziemnych jaskiniach. Jednak nawet pomimo zakazu okoliczni mieszkańcy na własne ryzyko prowadzili tu wykopaliska, wydobywając legendarny piasek. Wszystko zmieniło się dopiero kilkadziesiąt lat później, kiedy w pobliżu zaczęła działać profesjonalna kopalnia piasku kwarcowego, znacznie nowocześniejsza i bezpieczniejsza w tamtych czasach, która zagospodarowała to samo złoże na szeroką skalę przemysłową.
Groty w Tomaszowie Mazowieckim jako atrakcja turystyczna w przeszłości
Po tragicznym wypadku i zaprzestaniu wydobycia piaskowca, system grot przekształcił się w atrakcję turystyczną. Później o jaskiniach na jakiś czas zapomniano, ale w latach międzywojennych zainteresowanie nimi odnowiło się, podobnie jak pomysł, by uczynić z tego miejsca prawdziwy magnes turystyczny. Historycy twierdzą, że ideę tę propagowali nawet niemieccy okupanci podczas II wojny światowej, którzy w jednym ze swoich kieszonkowych przewodników turystycznych zamieścili informacje o tym geologicznym miejscu.
Ciekawe, że swego czasu chciano nawet założyć w prastarych jaskiniach węgierską winiarnię. Pierwsze wzmianki na ten temat pochodzą z 1976 roku, kiedy to władze nowo powstałego województwa piotrkowskiego zwróciły uwagę na groty. Ponadto chciały one stworzyć swoisty skansen produkcji szkła. W tym samym czasie miały miejsce ważne badania mające na celu zbadanie cech geologicznych jaskiń. Prowadził je warszawski oddział Polskiego Towarzystwa Nauk o Ziemi, który przedstawił szczegółowy opis jaskiń, analizę geologiczną oraz osobliwości antropogenicznych przekształceń pradziejowych jaskiń.
Starożytne jaskinie jako atrakcja dla współczesnych turystów
Groty z pewnością zainteresują wszystkich miłośników historii i poszukiwaczy przygód. Składają się one z ogromnej ilości korytarzy, zaułków, nisz, a nawet osobnych pomieszczeń. Badania wykazały, że największą w systemie grot jest tak zwana Sala Królewska, podziemna komunikacja, która ma trzydzieści metrów długości, dwadzieścia pięć metrów szerokości i trzy metry wysokości. Największa jaskinia ma sto dwadzieścia metrów długości.
To odrodzenie zainteresowania prastarym złożem piaskowca kwarcowego przyciągnęło uwagę Unii Europejskiej, która udzieliła wsparcia finansowego na renowację grot. Przeprowadzono pewne prace renowacyjne – w 2010 roku jaskinie zostały przystosowane dla turystów i zaczęto je chronić. Dwa lata później, w 2012 roku, jaskinie zostały oficjalnie otwarte dla turystów.
Turyści mogą tu zobaczyć wiele ciekawych rzeczy, zagłębić się w podziemną historię i zwiedzić wyjątkową ostoję geologiczną. Można tutaj wybrać popularną trasę turystyczną Groty Nagórzyckie, która odbywa się w towarzystwie profesjonalnych przewodników. Przewodnicy opowiedzą o historii tego miejsca, wykopaliskach prowadzonych w grotach, a także podzielą się z gośćmi legendami i opowieściami związanymi z tymi jaskiniami.
Trasę turystyczną uzupełnia również ciekawa wystawa, która również opowiada o historii złoża, wykorzystaniu piasku kwarcowego oraz tradycyjnej technologii szklarskiej. Na ekspozycję składają się liczne manekiny, repliki narzędzi górniczych z czasów powstawania pradawnych jaskiń oraz fragmenty zastygłej masy szklanej. Wszystkie te detale pozwalają zwiedzającym poczuć klimat epoki wydobycia piasku i dotknąć historii.
Nie ma wątpliwości, że słynne groty w Tomaszowie Mazowieckim to jedna z głównych atrakcji geologicznych województwa, którą każdy powinien zobaczyć.
